شرط اول شاعر آیینی «آیینگی» است + فیلم

محمدعلی مجاهدی، ملقب به پروانه، پدر شعر آیینی کشور در گفت‌وگو با ایکنا از قم، به پیشینه تاریخی شعر آیینی، بایدها و نبایدهای شاعران و اشعار آیینی و عاشورایی می‌پردازد. در ذیل متن و ویدئوی دومین بخش از گفت‌وگوی وی از نظر می‌گذرد:

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شعر آیینی ما که قلمروی موضوعی گسترده‌ای دارد، مقوله‌های توحیدی، اخلاقی، عرفانی، اجتماعی، جنگ، شهادت و دفاع همگی در قلمروی موضوعی شعر آیینی قرار می‌گیرد و در حاکمیت این قرارگاه است. اگر بخواهیم داوری منصفانه‌ای درباره شعر آیینی پیش از انقلاب داشته باشیم، سخن‌شناسانی داریم که شاید به مبانی دینی پایبند نباشند، اما اعتراف کردند که سه دهه اخیر دوره بالندگی و شکوفایی شعر آیینی بوده است و آثاری آفریده شده که از نظر محتوایی وزین‌تر و دلنشین‌تر است.

بیشتر بخوانید:

• شعر آیینی با حاکمیت زبان دری متبلور شد

روش‌مندی و پایبندی به اصول اشعار آیینی از گذشته تاکنون بوده و از ساختار کلام شعر و زبان معیار عبور نکرده است. زبان معیار قانونمند است و شعر آیینی معاصر از زبان معیار پیروی می‌کند و هرجا از زبان معیار فاصله می‌گیرد دچار افت و ریزش می‌شود، اگرچه پس از انقلاب اسلامی شاهد رویش شعر آیینی بوده‌ایم، اما به آن معنا نیست که ریزش نداشته‌ایم، اما رویش‌های این عرصه به حدی بوده است که ریزش‌ها را ناچیز نشان می‌دهد. عدم پایبندی به زبان معیار عامل اصلی این ریزش بوده است. همچنین از نظر محتوایی برخی شعر آیینی را آفت‌زده کردند و در دهه اول و دوم انقلاب اوج آفرینش آثار آفت‌زده بود، زیرا آفرینش شعر آیینی از شیوه تولید به مصرف پیروی می‌کرد، به‌ این‌ منظور که آثار بدون نقد و بررسی منصفانه، منتشر می‌شد.

اما در سه دهه اخیر، در محافل و مجامع مختلف، الگویی از بایدها و نبایدهای شعر آیینی را تبیین کردیم که یک شاعر آیینی باید چه اصولی را رعایت کند و چه اصولی را رعایت نکند، رفته‌رفته با نقد و بررسی آثار آفت‌زده شعر آیینی، نبایدهای شعر آیینی را به‌طور شفاف بیان کردیم که چگونه بدون رعایت آن گزند به دست دشمنان می‌دادیم، اما در سه دهه اخیر دیگر شاهد این بی‌مبالاتی‌ها نیستیم. شاعران گران‌قدر و متعهد امروزی آثار خود را در معرض نقد و بررسی قرار دهند و اشعاری را که فایده‌ای برای جامعه ندارد، منتشر نکنند. به‌عنوان محقق، پژوهشگر و دبیر شعر و ادبیات آیینی کشور بر این باور هستم که امروز از هر 100 اثر شعر آیینی که به دستمان می‌رسد، شاید یک اثر آفت‌زده باشد که بیشتر آفت‌های زبانی دارد.

مسئولان هیئت‌های مذهبی و تکایا باید در انتخاب مداح و شاعر هیئت دقت‌نظر داشته باشند، اینکه در برخی مواقع شاهد اشعار آیینی آفت‌زده هستیم بخشی از علت آن، مداح اهل بیت(ع) و شاعر است و عامل اصلی آن انتخاب نادرست مسئولان هیئت‌های مذهبی است، زیرا برخی از آنان مداحانی را انتخاب می‌کنند که در اشعار آیینی خود هیجانات زودگذر را به مخاطب انتقال می‌دهند و تا زمانی که این مسئولان، چنین مداحانی را برای مراسم حسینیه خود با دستمزدهای هنگفت و سنگین دعوت کنند، این آفت ادامه پیدا می‌کند.

زمانی که پیشنهاد تغییر نام «شعر دینی» به «شعر آیینی» را دادم با مخالفت‌های شدیدی مواجه شد که این مخالفت‌ها با نیت مثبت و خالصانه نبود، بنابراین در برابر آن ایستادگی کردم. آیین و دین و مسلک همگی یک‌ معنا می‌دهد؛ منظور و مراد از شعر آیینی آن است که یک شاعر آیینی باید به حدی از درجه خلوص رسیده باشد که بتواند در این حریم حضور پیدا کند و هر کسی نمی‌تواند در این قلمروی موضوعی هر آنچه می‌خواهد بنویسد و منتشر کند. شعر آیینی اصول و قاعده‌ای دارد، لذا برای رسیدن به این خلوص آیینگی لازم است. شرط اول شاعر آیینی، آیینگی است و اگر یک شاعر صفت آیینگی نداشته باشد نباید عنوان شاعر آیینی را یدک بکشد.